«Η ΕΜΦΥΛΗ ΒΙΑ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ ΣΤΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΧΩΡΟ»
Αγαπητές Φίλες, Αγαπητοί Φίλοι,
Αγαπητέ Γιάννη, Πρόεδρε της ΓΣΕΕ,
Θέλω πριν από οτιδήποτε άλλο, να συγχαρώ εσάς, τους διοργανωτές της εκδήλωσης για αυτήν την πρωτοβουλία σας και να σας ευχαριστήσω για την πρόσκλησή σας.
Να ευχαριστήσω ιδιαίτερα την Σταυρούλα Νικολάου, Πρόεδρο του Παραρτήματος Δυτικής Ελλάδας του ΙΝΕ, με τη διαχρονική της αφοσίωση στα δικαιώματα των εργαζόμενων και ειδικά στις συνθήκες εργασίας για τις γυναίκες.
Είναι και τιμή και χαρά το ότι συμμετέχω σε αυτήν την εκδήλωση.
Φίλες και Φίλοι,
Συμπληρώθηκαν φέτος 165 χρόνια από τον Μάρτιο του 1857, όταν οι γυναίκες εργάτριες στις κλωστοϋφαντουργίες της Νέας Υόρκης ξεσηκώθηκαν ενάντια στις κοινωνικές αδικίες που βίωναν και οργάνωσαν μαζικές κινητοποιήσεις απαιτώντας ανθρώπινες συνθήκες δουλειάς.
Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, οι διαχρονικοί, δυναμικοί, αλλά και σκληροί αγώνες του παγκόσμιου γυναικείου κινήματος ενάντια στις ανισότητες και τις κοινωνικές αδικίες, οδήγησαν σε σημαντικές κατακτήσεις που άλλαξαν, που βελτίωσαν σταδιακά τη ζωή των γυναικών στον πολιτισμένο κόσμο.
Οι γυναίκες απέκτησαν οντότητα και αυτοδυναμία, κατέκτησαν το δικαίωμα ψήφου, το δικαίωμα στην εργασία και συμμετείχαν ενεργά, αλλά όχι όμως και ισότιμα, στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή
Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί όλα αυτά τα χρόνια στα θέματα των δικαιωμάτων των γυναικών και της ισότητας των φύλων, οι γυναίκες σε όλον τον πλανήτη συνεχίζουν να υφίστανται διακρίσεις, να είναι περισσότερο ευάλωτες στη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, ενώ συνεχίζουν να έχουν άνιση πρόσβαση στην αξιοπρεπή εργασία και στα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Όμως, η πιο τραγική μάστιγα για τις γυναίκες σήμερα, είναι η έμφυλη βία, που φαίνεται να έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις ιδιαίτερα στα χρόνια της υγειονομικής κρίσης.
Λέω φαίνεται, γιατί όλα τα προηγούμενα χρόνια μπορεί να υπήρχε αλλά να «κρυβόταν» κάτω από ένα πέπλο σιωπής, που φεύγει σιγά σιγά με τον αγώνα των γυναικών και τη δημόσια συνειδητοποίηση του προβλήματος.
Αυτή η μάστιγα δεν γνωρίζει σύνορα, θρησκεία, ηλικία, επίπεδο εκπαίδευσης, κοινωνική τάξη και απειλεί την αξιοπρέπεια, την προσωπικότητα των γυναικών, ακόμη και τη ζωή τους.
Γυναίκες και κορίτσια παντού στον κόσμο, βρίσκονται μπροστά στην ίδια απειλή για τη ζωή και την ακεραιότητά τους, ακόμη και στο ίδιο τους το σπίτι.
Η βία εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους και με μεγάλη συχνότητα στον εργασιακό χώρο και απειλεί όλους τους εργαζόμενους, αλλά περισσότερο τις γυναίκες. Εκδηλώνεται είτε ως σεξουαλική παρενόχληση, είτε με απειλές, εκφοβισμό, προσβολές, ταπείνωση, είτε με αποκλεισμούς και κατάχρηση εξουσίας.
Η βία εκδηλώνεται συχνά και με το mobbing, τις επαναλαμβανόμενες δηλαδή τακτικές εκφοβισμού, ταπείνωσης και ψυχολογικής χειραγώγησης ενός εργαζόμενου, που είναι στόχος, από ένα άτομο ή από ομάδα ατόμων.
Το mobbing εμφανίζεται με διάφορες μορφές, όπως για παράδειγμα, η στέρηση καθηκόντων, τα «καψόνια», η ανάθεση καθηκόντων στα οποία ο/η εργαζόμενος/η δεν μπορεί να αντεπεξέλθει, η διάδοση φημών, η άμεση ή έμμεση επίθεση εναντίον των εργαζόμενων για τις πολιτικές ή θρησκευτικές τους πεποιθήσεις κ.α.
Η βία στον εργασιακό χώρο πιέζει ψυχολογικά τους εργαζόμενους – θύματα, τους προκαλεί άγχος, μειώνει την απόδοσή τους και μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη.
Μια άλλη μορφή έμφυλης βίας ευρέως διαδεδομένη στην εργασία, είναι η σεξουαλική παρενόχληση, που για πολλά χρόνια και πριν το κίνημα metoo πάρει διαστάσεις δεν ήταν ορατή, αφού οι γυναίκες θύματα δεν προχωρούσαν σε καταγγελίες.
Το κίνημα metoo ανέτρεψε την έως τότε διαδεδομένη κουλτούρα ενοχής των γυναικών θυμάτων, αλλά και της σιωπηρής αποδοχής εκ μέρους της κοινωνίας. Πριν από λίγα χρόνια, κανείς δεν μιλούσε ανοιχτά για περιστατικά παρενόχλησης στο εργασιακό περιβάλλον.
Χάρη σε κάποιες γυναίκες, όπως η Σοφία Μπεκατώρου, που είχε το θάρρος να καταγγείλει πρώτη δημόσια τη σεξουαλική της παρενόχληση από παράγοντα του αθλητισμού, άνοιξαν τα στόματα, δυνάμωσε το κίνημα metoo στη χώρα μας και οι νέες εργαζόμενες έχουν σήμερα μεγαλύτερη ενημέρωση και στήριξη για να μπορούν να αναγνωρίσουν και να αντιμετωπίσουν κακοποιητικές συμπεριφορές στην εργασία.
Αξιοσημείωτο είναι ότι, σύμφωνα με έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής ΄Ενωσης (FRA), 3,7 εκατομμύρια γυναίκες έχουν υποστεί κάποιου είδους σεξουαλική βία, ενώ η σεξουαλική παρενόχληση είναι η πλέον διαδεδομένη μορφή έμφυλης βίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Παράλληλα, σύμφωνα με άλλες μελέτες, το 40% με 50% των γυναικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει αναφέρει κάποιας μορφής σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας.
Τα θεμέλια για την πρόληψη και καταπολέμηση της έμφυλης βίας στη χώρα μας θεσμοθετήθηκαν τη διετία 2009 – 2011, με μια σειρά μέτρων προστασίας που νομοθετήσαμε, όπως η ίδρυση της τηλεφωνικής γραμμής SOS 15900 για τα θύματα έμφυλης βίας και η δημιουργία 61 δομών φιλοξενίας κακοποιημένων γυναικών σε όλη την Ελλάδα
Στη θετική κατεύθυνση είναι η επικύρωση με νόμο πριν από λίγους μήνες, τον Ιούνιο του 2021, της Σύμβασης 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας του ΟΗΕ (ILO) «για την εξάλειψη της βίας και της παρενόχλησης στον χώρο εργασίας»
Η Σύμβαση αυτή προωθεί το δικαίωμα όλων των εργαζομένων για εργασιακό περιβάλλον χωρίς βία και παρενόχληση και αναγνωρίζει τη βία και παρενόχληση στην εργασία ως παραβίαση – κατάχρηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και απειλή για τις ίσες ευκαιρίες και την αξιοπρεπή εργασία.
Η Σύμβαση καλύπτει όλους τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, στην επίσημη και ανεπίσημη οικονομία, τους εργαζόμενους στις πόλεις ή σε αγροτικές περιοχές, τους ασκούμενους, όσους παρέχουν εθελοντική εργασία.
Καλύπτει τους εργαζόμενους με τηλεργασία και προστατεύει όλους τους εργαζόμενους από κακοποιητικές συμπεριφορές όχι μόνο στην εργασία, αλλά και κατά τη διάρκεια μετακινήσεων, επαγγελματικών ταξιδιών, εκπαίδευσης ή κοινωνικών δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την εργασία.
Οι εργαζόμενοι – θύματα, μπορούν να καταγγέλουν βίαιες συμπεριφορές εναντίον τους στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας ή το Συνήγορο του πολίτη ή να απευθύνονται για βοήθεια και στήριξη στη γραμμή SOS 15900 ή στα Συμβουλευτικά Κέντρα της πρώην Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων.
Θετικό βήμα, είναι και το γεγονός ότι συμβολικά επέλεξε την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για να ανακοινώσει την πρότασή της για μία Κοινοτική Οδηγία που θα αντιμετωπίζει την έμφυλη και την ενδοοικογενειακή βία στην ΕΕ, ανταποκρινόμενη στις συστηματικές πιέσεις που δέχεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Φίλες και Φίλοι,
Η έμφυλη βία, η κάθε είδους έμφυλη βία, διαιωνίζει τις έμφυλες ανισότητες και οδηγεί σε αδιέξοδα με οδυνηρές συνέπειες για τα εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια που αναγκάζονται να ζουν σε αυτές τις συνθήκες.
Η χώρα μας έχει ένα πλούσιο νομικό οπλοστάσιο για την προστασία των γυναικών από την έμφυλη βία.
Όμως φτάνει αυτό; Είναι κρίσιμο οι νομοθετικές παρεμβάσεις να μην παραμένουν ως ευχολόγια.
Οι συμπεριφορές δεν αλλάζουν με νόμους όσο αυστηροί και αν είναι αυτοί.
Οι νόμοι πρέπει να συνοδεύονται από ισχυρούς θεσμούς που να διασφαλίζουν την τήρησή τους και από μέτρα για εκπαίδευση και αλλαγή νοοτροπίας.
Είναι αναγκαίο η Πολιτεία σήμερα να επενδύσει:
1/ Στην πρόληψη όπως και την αποτελεσματική εφαρμογή του σχετικού κανονιστικού πλαισίου.
2/ Στην ισχυροποίηση των θεσμών, για παράδειγμα, με την ισχυροποίηση του ρόλου του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας, του Συνήγορου του Πολίτη, των εισαγγελικών αρχών και των κοινωνικών δομών προστασίας,
3/ Στο σχολείο, στην εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση των πολιτών για να αναγνωρίζουν τις κακοποιητικές συμπεριφορές, να τις καταγγέλουν, να στηρίζουν και να προστατεύουν τα θύματα.
Θα κλείσω με δύο φράσεις.
Καμία ανοχή στη βία. Τα δικαιώματα των γυναικών είναι ανθρώπινα δικαιώματα και έχουμε χρέος να τα προστατεύουμε, ιδιαίτερα σήμερα που οι απειλές είναι πολλές και οι κίνδυνοι μεγάλοι, ακόμη και για δικαιώματα που έχουν κατακτηθεί δεκαετίες πριν.
Και να τονίσω ότι, όταν ανεχόμαστε τη βία, την όποια εξευτελιστική συμπεριφορά και καταπάτηση δικαιωμάτων απέναντι σε έναν άνθρωπο, η λογική αυτή κάποια στιγμή θα χτυπήσει και την πόρτα όλων μας.